Yazarın Köşe Yazıları
Sağlık Toplumsal Bir Sorundur
Sevgili okuyucular,
Biliyorsunuz, Amerika’da sağlık sistemi bazen karmaşık, bazen de hızla değişen bir yapı gösterebiliyor. Hele ki New York ve New Jersey gibi göçmen yoğunluğu yüksek bölgelerde yaşıyorsanız, bu değişikliklerin etkisini günlük hayatınızda daha yakından hissedebilirsiniz. Bu yazımda, son zamanlarda alınan sağlıkla ilgili bazı önemli kararları, doktor gözüyle ama halk diliyle sizlere aktarmak istiyorum.
Öncelikle belki medyada duymuşsunuzdur: CDC (Hastalık Kontrol ve Önleme Merkezi) bünyesindeki Aşı Danışma Kurulu’nun tüm üyeleri değiştirildi. Yeni kurulun en dikkat çekici kararı, artık sağlıklı çocuklara ve hamile kadınlara COVID-19 aşısı önermemek oldu. Bunun yerine, sadece yaşlılar ve bağışıklığı zayıf bireyler için tavsiye ediliyor. Tıp dünyasında bu değişikliğe bazı soru işaretleriyle bakılıyor. Bilime güven, toplum sağlığı için çok önemli. Bu nedenle herkesin aşı geçmişini kontrol ettirmesi hâlâ büyük önem taşıyor.
Yıllar önce neredeyse yok edilen kızamık hastalığı, maalesef Amerika’nın bazı bölgelerinde –özellikle Teksas ve New Mexico taraflarında– yeniden artış gösteriyor. Aşıların ihmal edilmesi, bazı bütçe kesintileri ve
Romatizma mı Acaba?
Sevgili okurlar,
Günümüzde masa başı işler, hareketsizlik, uzun araba yolculukları ve stres derken kas-iskelet sistemi üzerindeki yük gittikçe artıyor. Özellikle Türk toplumu arasında çokça duyulan “bel fıtığı varmış”, “boynum tutuldu”, “romatizma mı acaba?” gibi ifadeler, aslında ihmal edilen sağlık sorunlarının habercisi olabiliyor.
Bu yazıda yine halkın en sık sorduğu sorular üzerinden, üç önemli konuyu birlikte ele alacağız, Bel fıtığı, boyun ağrıları ve romatizmal hastalıklar…
“Her bel ağrısı fıtık mı demek?”
Hayır, ama her ağrıya kulak vermek gerekir. Bel fıtığı, omurlar arasında yer alan disklerin zamanla kayması ya da sıkışmasıyla sinirlere baskı yapması durumudur. Ama çoğu zaman ilk belirtisi sadece sıradan bir ağrı gibi başlar.
“Fıtığım varsa ameliyat şart mı?”
Hayır, hafif ve orta düzeydeki fıtıklar fizik tedavi, egzersiz ve dinlenmeyle kontrol altına alınabilir. Ancak şiddetli ağrılar, bacaklarda uyuşma, güç kaybı gibi belirtiler varsa cerrahi gündeme gelir.
“Amerika’da bel fıtığı tedavisi pahalı mı?”
Fizik tedavi, manuel terapi, enjeksiyon gibi işlemler çoğu sigorta kapsamında. Ancak erken teşhis önemli. Uzun süre ağrıyla yaşamak, tedavi süresini ve maliyetini artırır. New York – New Jersey bölgesinde pek çok merkez bu konuda hizmet veriyor.
“Boyun ağrısı neden bu kadar yaygınlaştı?”
Telefon, tablet ve bilgisayar başında geçirilen uzun saatler, boynu doğal olmayan pozisyonlarda tutmaya neden oluyor. Bu da kas spazmları, sinir sıkışmaları ve boyun düzleşmesi gibi sorunlara yol açıyor.
“Hangi boyun ağrısı tehlikeli sayılır?”
Eğer ağrı omuzlara, kollara yayılıyor; elde uyuşma ya da güçsüzlük hissediliyorsa sinir kökü baskısından şüphelenilir. Baş ağrısıyla birlikte gelen boyun tutulmaları da dikkatle incelenmelidir.
“Evde yapılabilecek şeyler var mı?”
Evet. Ergonomik yastık kullanımı, masa başında doğru oturuş, telefon kullanımında ekranı göz hizasında tutmak ve gün içinde hafif boyun egzersizleri faydalı olur. Ancak kronikleşen ağrılarda mutlaka doktora başvurulmalı.
“Her eklem ağrısı romatizma mı?”
Hayır. Romatizma genel bir isimdir, altında yüzlerce farklı hastalık olabilir. Basit eklem ağrılarından iltihaplı romatizmalara kadar geniş bir yelpazede değerlendirilir. Sabahları eklemlerde tutukluk hissi, en belirgin belirtilerindendir.
“Romatizma sadece yaşlılarda mı olur?”
Hayır. Genç yaşta başlayan iltihaplı romatizmalar da vardır. Özellikle ellerde, dizlerde ve omurgada belirgin ağrılar varsa, ihmal edilmemeli. Romatizma genetik geçişli de olabilir.
“Amerika’da bu hastalıkların takibi zor mu?”
Hayır ama sabır gerektirir. Romatizmal hastalıklar uzun süren takiplere, kan tahlillerine ve düzenli kontrol gerektirir. Bu süreçte bir romatolog ile çalışmak çok önemlidir. Sigortası olan hastalar için çoğu tetkik karşılanır.
Bel, boyun ya da eklem… Vücudun her bölgesi, bir rahatsızlıkta sinyal gönderir. Bu sinyalleri erken fark etmek ve zamanında müdahale etmek, hem yaşam kalitesini korur hem de ileride oluşabilecek kalıcı hasarların önüne geçer.
Her ağrı, bir şeylerin yolunda gitmediğini söylemenin nazik bir yoludur.
Saygı ve sağlık dileklerimle.
Ortopedideki Gelişmeler
Değerli Okurlar,
Son on yılda, Amerika Birleşik Devletleri’nde kas-iskelet sistemi alanındaki bilimsel gelişmeler, geleneksel cerrahi yöntemlerin çok ötesine geçmiştir. Önceleri diz protezi ya da omurga ameliyatı geçiren hastalar, aylar süren bir iyileşme süreci beklerdi. Günümüzde ise odak noktası, “daha küçük ya da hiç kesi olmadan, erken aktiviteye dönüş” prensibine dayanan kişiye özel ve hızlı toparlanmaya odaklı tedavi yaklaşımlarıdır. İşte ortopedik bakım alanındaki bazı dikkat çekici gelişmeler:
Yapay zeka destekli görüntüleme ve tanı sistemleri: yapay zekanın tıbbi görüntüleme alanına entegre edilmesi, röntgen ve MR görüntülerinin değerlendirilmesinde adeta devrim yaratmıştır. Bu sistemler, hastaya ait verileri hızla analiz ederek, lezyonları, kıkırdak incelmesini ve sinir basılarını otomatik olarak tespit edebilmektedir. Bu sayede hem tanı hataları azalmış, hem de tanı süreci hızlanmış, dolayısıyla hasta sonuçlarında iyileşmeler sağlanmıştır.
Cerrahi dışı ağrı tedavilerinde girişimsel yaklaşımları: günümüzde hastalar, disk kayması, spinal dar kanal sonucu sinir sıkışması ya da omurgadaki eklem kireçlenmesi gibi durumlarda ameliyata gitme eğiliminden uzaklaşmaktadır. Radyofrekans ablasyonu, sinir blokajı, eklem içi enjeksiyonlar ve hedeflenmiş ilaç uygulamaları gibi teknikler, ağrının etkin bir şekilde kontrolünü sağlamaktadır. Bu yöntemler, rehabilitasyon sürecinde hasta konforunu artırmakta ve cerrahi ihtiyacını azaltmaktadır.
Ortopedide biyolojik tedaviler (PRP ve kök hücre): trombositten zengin plazma (PRP) ve kök hücre tedavileri, ABD’de ortopedik hastalıkların tedavisinde ön plana çıkmaktadır. Özellikle bağ yırtıkları, kas zedelenmeleri ve kıkırdak hasarlarında cerrahiye alternatif olarak tercih edilen bu teknikler, hastanın kendi dokusundan elde edilen maddelerin enjeksiyon yoluyla uygulanmasıyla iyileşmeyi hızlandırmakta ve uzun vadeli rahatlama sağlamaktadır.
Minimal invaziv omurga ameliyatları: Omurga ameliyatı dendiğinde birçok kişinin aklına “açık cerrahi” gelse de, artık kapalı ve minimal kesili yöntemler yaygınlaşmıştır. Bu operasyonlar genellikle 1–2 cm’lik küçük kesilerle yapılmakta ve hastanın daha az ağrı ile daha hızlı iyileşmesini sağlamaktadır. Disk hernisi, spinal dar kanal, omurga füzyonu veya deformiteleri gibi pek çok durumda uygulanabilen bu yöntemler, kan kaybını azaltmakta ve hastanın aynı gün taburcu olmasına imkân tanımaktadır. Bu da özellikle çalışan bireyler için iyileşme süresini büyük ölçüde kısaltmaktadır.
Robot destekli cerrahi: Robotik sistemlerin cerrahiye dâhil edilmesi, cerrahların kontrol ve görüş alanını büyük ölçüde geliştirmiştir. Bu teknolojiler sayesinde ameliyatlarda isabet oranı ve hassasiyet artmış, hasta güvenliği önemli ölçüde iyileşmiştir.
Artırılmış ve sanal gerçeklik (AR/VR) Destekli Uygulamalar: Bu teknolojiler, cerrahi planlama, eğitim ve operasyon sırasında yönlendirme amacıyla kullanılmaktadır. Cerrahın anatomik yapıyı daha iyi kavramasını sağlar ve gerçek zamanlı geri bildirimle operasyonel hassasiyeti artırır.
Cerrahi navigasyon sistemleri (GPS teknolojisi): Diz ve kalça protezi, omuz artroplastisi ve omurga ameliyatlarında kullanılan bu sistemler, cerrahın karmaşık anatomilerde yönünü bulmasına yardımcı olur ve ameliyat sırasında gerçek zamanlı yönlendirme sağlar. Bu da cerrahi doğruluğu artırır ve komplikasyonları azaltır.
Bilgisayar destekli navigasyon ve görüntüleme: CT ve MR tabanlı sistemler, cerrahın operasyon esnasında kemik yapıları detaylıca görmesini sağlar. Aletlerin konumunu takip eder ve hassas müdahaleler için yol gösterir. Özellikle eklem protezleri, omurga cerrahisi ve kırık sabitleme işlemlerinde büyük avantaj sağlar.
3D baskı ile kişiye özel implant ve ortezler: 3D yazıcı teknolojisi artık mühendislikten tıbba taşındı. Hastanın anatomisine özel protez ve kemik parçaları üretilebilmekte, böylece daha konforlu ve etkili sonuçlar alınmaktadır. Bu teknoloji, tıbbın geleceğinde kişiselleştirilmiş çözümler sunan güçlü bir araç olarak öne çıkmaktadır.
Giyilebilir teknoloji ile rehabilitasyon takibi: ABD’deki birçok sağlık merkezinde hastalara, günlük hareketlerini, duruşlarını, adımlarını ve omurga hizalanmalarını izleyen sensörler verilmektedir. Bu sensörlerden gelen veriler doktorlara iletilir ve evde uygulanan fizik tedavi planları bu verilere göre kişiselleştirilir. Özellikle yaşlı bireylerde düşme riski önceden tespit edilerek önleyici adımlar atılır, hastane dışındaki yaşam kalitesi artırılır.
Bugün ortopedi, yalnızca kırık ve çıkık tedavi eden bir dal olmaktan çıkmış; teknolojiyle iç içe, hasta odaklı ve yenilikçi bir bilim alanına dönüşmüştür. Amerika’da yaşanan bu gelişmeler, Türk-Amerikan toplumu için de önemli fırsatlar barındırmaktadır. Doğru bilgiye ve uygun sağlık merkezlerine ulaşan her birey, daha hızlı, konforlu ve kalıcı çözümlerle buluşabilir.
Saygılarımla
Amerika’da Temel Sağlık Hizmetleri Üzerine…
Değerli Okuyucular,
